نیم میلیارد دالر برای هواپیمای که کمتر از یک‌سال در خدمت بود. هتل بزرگ 85 میلیون دالری که هرگز افتتاح نشد و حالا در حال شکست و ریخت است. لباس استتاری برای اردوی افغانستان که الگوی فانتزی آن 28 میلیون دالر هزینه برداشت. یک مرکز صحی که در کناره دریای مدیترانه واقع شده است.
این‌ها بخشی از فهرست شکایات «هدر رفتن سرمایه، کلاهبرداری‌ها و سوء استفاده‌های صورت گرفته» در برابر تلاش‌های بازسازی ایالات متحده آمریکا در افغانستان است. این مجموع طی 20 سال به 145 میلیارد دالر می‌رسد که توسط بازرس ویژه ایالات متحده در افغانستان بررسی شده است. اما بررسی‌های عمیق‌تر که جزئیات این یافته‌ها را مشخص می‌کند، به دلایل نگرانی‌های امنیتی، و در بیشتر موارد به درخواست وزارت خارجه ایالات متحده آفلاین و از دسترسی عامه بیرون ساخته شده است.
هزینه مجموعی جنگ افغانستان، بگفته پنتاگون، 825 میلیارد دالر بوده است – یک تخمین حداقلی که حتی رئیس جمهور بایدن نیز در بعضی موارد دو برابر آن را یادآور شده است – تا بیشتر از دو تریلیون دالر که هزینه‌های درازمدت بیشتری از جمله مراقبت سربازان بازنشسته را نیز شامل می‌شود. بهره این بدهکاری همین اکنون به صدها میلیارد دالر رسیده است.
تلاش‌های بازسازی 145 میلیارد دالری ایالات متحده، فاقد نظارت عملی بود که در نتیجه کنگره ایالات متحده، بازرس ویژه بازسازی افغانستان (سیگر) را در سال 2008 بمنظور نظارت و بررسی این تلاش‌ها ایجاد کرد. منتقدان با انتقاد از عملکرد سیگر می‌گویند، سیگر گزارشات فصلی را منتشر کرد که در آن زمان نسبت به هزینه‌های انجام شده، کمتر مورد توجه قرار گرفت و گاهی اوقات ارائه آمار و اطلاعات مورد نیاز آنها از سوی وزارت دفاع ایالات متحده (پنتاگون) خودداری میشد، به ویژه ارزیابی‌های امنیتی در افغانستان.
یک سخنگوی وزارت امور خارجه ایالات متحده به شبکه خبری سی.ان.ان گفت آنها از سیگر خواسته اند تا به دلیل نگرانی‌های محافظتی و امنیتی مربوط به تلاش‌های جاری برای تخلیه از افغانستان، این گزارش‌ها را «بطور موقت»حذف کند. آنها افزودند که سیگر می‌تواند این گزارشات را در «مواقع مناسب» دوباره بنشر برساند.
آنچه در زیر می‌آید 10 مورد قابل توجه است، که طی سالیان اخیر توسط سی.ان.ان گردآوری شده است. البته جزئیات مربوط به هویت‌ها حذف شده اند.
1- تدارکات زمستانی برای شهر کابل
نیروگاه تره‌خیل در سال 2007 به‌عنوان تولید کننده پشتیبان برق برای پایتخت راه اندازی شد، تا در صورتی‌که تامین برق وارداتی از ازبکستان به خطر بیفتد، از آن کار گرفته شود.
این سازه بزرگ و مدرن، دارای توربین‌های سوخت دیزلی هست که توسط یک غول مهندسی تجاری ساخته شده بود. این سازه اما یک مشکل بزرگ داشت: افغانستان مشکلات خود را در تامین گازوییل داشت و برای تامین سوخت این نیروگاه، دیزل توسط تانکرهای کامیون (لاری) حمل میشد. در نتیجه کارآیی این نیروگاه بسیار پرهزینه شد.
هزینه ساخت این تاسیسات 335 میلیون دالر بود و سالانه 245 میلیون دالر نیز هزینه تامین سوخت آن برآورد شده بود. در تازه ترین گزارش ارزیابی سیگر گفته شده است که در بهترین حالت تنها از 2.2 درصد ظرفیت این سازه استفاده شده است، زیرا دولت افغانستان توان تامین سوخت آن را ندارد. اداره کمک‌های بین‌المللی ایالات متحده (USAID) از اظهارنظر درین رابطه خودداری نمود.
2- ناوگان نیم میلیارد دالری هواپیماهای باری که به مدت یک سال پرواز کرد
نیروی هوایی نوپای افغانستان به هواپیماهای باری نیاز داشت. در سال 2008، پنتاگون G222 را انتخاب کرد - هواپیمایی با طراحی ایتالیایی که برای برخاست و فرود در باندهای ناهموار طراحی شده بود. در همان سال اول، بر اساس گفته‌های جان ساپکو، رئیس سیگر، به نقل از یک افسر ارتش هوایی ایالات متحده، هواپیماها بسیار شلوغ بودند.
اما آنها پایدار نخواهند بود. سیگر تنها زمانی متوجه این هواپیما شد که ساپکو متوجه توقف آنها در فرودگاه کابل شد و دلیل توقف آنان را پرسید.
شش سال پس از راه اندازی تدارکات، 16 فروند هواپیمای تحویل داده شده به افغانستان به قیمت قراضه (اوراقی) تنها 40 هزار و 257 دالر فروخته شد، درحالی‌که هزینه آن 549 میلیون دالر بوده است.
3- مقر 36 میلیون دالری تفنگداران دریایی در بیابان، نه نیازی به آن بود و نه از آن استفاده شد
ساپکو در سخنان خود گفت که این مرکز کنترل 6 هزار متر مربعی در هلمند نشان می‌دهد که چگونه زمانی که پروژهای شروع می‌شود، اغلب نمی‌توان آن را متوقف کرد.
در سال 2010، تفنگداران دریایی در هلمند؛ مرگ‌بارترین بخش افغانستان، در حال افزایش تعداد سربازان خود بودند. به‌عنوان بخشی از این تلاش، یک مرکز فرماندهی و کنترل در پایگاه اصلی کمپ لیدرنک مقرر شد، اگرچه ساپکو، فرمانده پایگاه و دو جنرال دیگر دریایی را فراخواند و گفت نیازی به آن نیست، زیرا در زمان موردنظر به پایان نمی‌رسد.
ساپکو گفت که فکر بازگرداندن بودجه اختصاص‌داده شده به کنگره «برای فرماندهان قرارداد بسیار ناخوشایند بود، به هر حال این مقر ساخته شد، اما این تأسیسات هرگز استفاده نشد، کمپ لیدرنک (Leatherneck) به افغانها واگذار شد، و آنها نیز آن را رها کردند.»
این پروژه 36 میلیون دالر هزینه برداشت، ولی هرگز مورد استفاده قرار نگرفت و به‌نظر می‌رسد بعداً توسط افغانها، که به‌نظر نمی‌رسد از آن استفاده می‌کنند، ویران شود.
روبرت لودویک، سخنگوی وزارت دفاع آمریکا، در بیانیه‌ای اعلام کرد که گزارش سیگر حاوی «اشتباهات واقعی» است، به نحوه دلالت بر «تخلف» برخی افسران اعتراض کرد و گفت که رقم 36 میلیون دالر شامل هزینه‌های جانبی مانند جاده‌های منتهی به مقر فرماندهی است.
4- 28 میلیون دالر با الگوی استتار نامناسب
در سال 2007، لباس‌های جدید برای اردوی افغانستان سفارش داده شد. رحیم وردک، وزیر دفاع افغانستان گفت که او می‌خواهد یک الگوی استتار نادر، از شرکت کانادایی هایپراستیلس داشته باشد.
در مجموع 1 میلیون و 300 هزار دست یونیفورم سفارش داده شد که هزینه هر کدام بین 43 تا 80 دالر بود، در حالی که در ابتدا برآورد آن بین 25 تا 30 دالر شده بود. یونیفورم‌ها هرگز در میدان جنگ استفاده نشدند و در سراسر افغانستان فقط 2.1 درصد پوشش جنگلی وجود دارد.
در گواهی، ساپکو گفت که خرید یونیفورم‌های متحدالشکل با الگوی ثبت‌شده برای مالیات‌دهندگان آمریکایی 28 میلیون دالر دیگر هزینه داشته است، و سیگر در سال 2017 با انتخاب الگوی متفاوت، می‌توانست 72میلیون دالر در دهه آینده صرفه‌جویی کند.
لودویک، سخنگوی وزارت دفاع آمریکا گفت که این گزارش هزینه را «بیش از حد» ارزیابی کرده و «ارزش الگوی انتخاب‌شده به اشتباه بی‌اعتبار شده»، و افزود که بسیاری از نبردها در افغانستان در مناطق جنگلی رخ داده است.
5- روزانه 1.5 میلیون دالر برای مبارزه با تولید مواد مخدر (تریاک)
ایالات متحده (از سال 2002 تا 2018) روزانه یک‌ونیم میلیون دالر برای برنامه‌های مبارزه با مواد مخدر هزینه کرد. براساس آخرین گزارش سیگر، تولید تریاک در سال 2020 نسبت به سال پیشتر 37 درصد افزایش یافته است. این سومین عملکرد برتر از زمان شروع رکوردها در سال 1994 بود.
در سال 2017، تولید چهار برابر 2002 بود. سخنگوی وزارت امور خارجه ایالات متحده خاطرنشان کرد «طالبان عامل اصلی و مؤثر در تداوم تولید خشخاش در سال‌های اخیر بوده‌اند» و «اکنون طالبان متعهد به ممنوعیت مواد مخدر شده‌اند».
6- 349 میلیون دالر برای یک جاده‌ی ناقص
هزینه ساخت یک جاده کمربندی وسیع در اطراف افغانستان توسط کمک‌های مالی متعدد و اهداکنندگان، به مبلغ میلیاردها دالر در طول جنگ تأمین شد. در پایان پروژه، برای ساخت یک بخش 233 کیلومتری در شمال، بین شهرهای قیصار و لمان، 249 میلیون دالر به پیمانکاران واگذار شد، اما تنها 15 درصد از جاده ساخته شده است.
بین مارچ 2014 و سپتامبر 2017، هیچ ساخت‌وسازی در این بخش انجام نشد و آنچه ساخته شده بود خراب شد. اداره انکشاف بین‌المللی ایالات متحده از اظهارنظر خودداری کرد.
7- هتل 85 میلیون دالری که هرگز افتتاح نشد
مجتمع هتل و آپارتمان گسترده‌ای در کنار سفارت امریکا در کابل راه‌اندازی شد که دولت ایالات متحده 85 میلیون دالر وام به آن اختصاص داد.
در سال 2016، سیگر به این نتیجه رسید که «وام 85 میلیون دالری از بین رفته است، ساختمان‌ها هرگز تکمیل نشده و قابل سکونت نیستند و سفارت امریکا اکنون مجبور است امنیت این مکان را با هزینه اضافی بر مالیات‌دهندگان امریکایی تأمین کند.»
این حسابرسی به این نتیجه رسید که پیمانکار وعده‌های غیرواقعی برای تأمین وام‌ها داده است. شاخه‌ای از دولت ایالات متحده که بر پروژه نظارت داشته و همچنین شرکتی که بعدا برای نظارت بر پروژه استخدام شده بودند، هرگز از سایت بازدید نکرده‌اند. سخنگوی وزارت امور خارجه گفت که آنها ساخت‌وساز را مدیریت نکرده‌اند و این «یک تلاش خصوصی» بوده است.
8- بودجه‌ای که بیشتر از افغانستان برای خود هزینه کرد
پنتاگون گروه ویژه‌ای را برای عملیات تجاری و ثبات (TFBSO) ایجاد کرد که از عراق در سال 2009 آغاز شد و به افغانستان راه یافت، که برای عملیات آن در کنگره ایالات متحده ۸۲۳ میلیون دالر اختصاص داده شد.
سیگر در حسابرسی خود به این نتیجه رسید که بیش از نیمی از پول بشکل واقعی توسط TFBSO مصرف شده بود، یعنی 359 میلیون دالر از مجموع 675 میلیون دالر، «صرف هزینه‌های غیرمستقیم و پشتیبانی شده است، نه صرف پروژه‌های افغانستان به صورت مستقیم».
آنها 89 مورد از قراردادهایی را که TFBSO منعقد کرد، مرور کردند و دریافتند «7 قرارداد به ارزش 35 میلیون و 100 هزار دالر به شرکت‌هایی تعلق گرفت که از کارکنان سابق TFBSO به‌عنوان مدیران ارشد استفاده می‌کردند.»
حسابرسی همچنین به این نتیجه رسید که این صندوق حدود 6 میلیون دالر برای حمایت از صنعت شال کشمیری، 43 میلیون دالر برای یک ایستگاه گاز طبیعی فشرده و 150 میلیون دالر برای ویلاهای گران‌قیمت برای کارمندان خود هزینه کرده است.
لودویک، سخنگوی وزارت دفاع گفت که سیگر هیچ‌کس را به کلاهبرداری یا سوءاستفاده از وجوه متهم نمی‌کند، در ممیزی «ضعف‌ها و کاستی‌ها» را مورد بررسی قرار می‌دهد و می‌گوید «28 پروژه از 35 پروژه TFBSO به اهداف مورد نظر خود رسیده یا تا حدی برآورده شده است.»
9- مرکز مراقبت‌های صحی در دریا
گزارش سال 2015 درباره بودجه اداره انکشاف بین‌المللی ایالات متحده برای تأسیسات مراقبت‌های صحی در افغانستان می‌گوید که بیش از یک سوم از 510 پروژهای که مختصاتش به آنها داده شده بود، در آن مکان‌ها وجود نداشت. سیزده مورد «در افغانستان واقع نشده‌اند، یکی در دریای مدیترانه واقع شده است». سی مورد «در ولایتی غیر از ولایت گزارش‌شده توسط اداره انکشاف بین‌المللی ایالات متحده واقع شده بود.»
و «در 189 مورد، هیچ ساختار فیزیکی در فاصله 400 قدمی از مختصات گزارش‌شده نشان نداد. فقط در نیمی از این مکان‌ها، هیچ ساختار فیزیکی در نیم مایلی مختصات گزارش‌شده نشان داده نشد.» حسابرسی گفت که اداره انکشاف بین‌المللی ایالات متحده و وزارت صحت عامه افغانستان فقط می‌توانند «نظارت بر این تأسیسات [در صورتی که بدانند کجا هستند] را ارائه دهند.» اداره انکشاف بین‌المللی ایالات متحده از اظهارنظر خودداری کرد.
10- حداقل 19 میلیارد دالر به دلیل «اتلاف، کلاهبرداری و سوءاستفاده» از دست رفته است
یک گزارش در ماه اکتوبر 2020 مجموع شگفت‌انگیزی از هزینه‌های جنگ ارائه کرد. کنگره در آن زمان از سال 2002 برای بازسازی افغانستان 134 میلیارد دالر اختصاص داده بود.
سیگر توانست 63 میلیارد دالر آن را بررسی کند، یعنی تقریبا نیمی از آن. آنها به این نتیجه رسیدند که 19 میلیارد دالر آن، یعنی تقریبا یک سوم آن «در اثر اتلاف، کلاهبرداری و سوءاستفاده» از بین رفته است.
لودویک، سخنگوی وزارت دفاع امریکا گفت که آنها و «چندین اداره و آژانس دیگر دولت ایالات متحده در حال حاضر شکایاتی را نسبت به برخی از این گزارش‌ها ثبت کرده و آنها را نادرست و گمراه‌کننده خوانده‌اند» و نتایج آنها «به‌نظر می‌رسد تفاوت بین تلاش‌های بازسازی را که ممکن است عمداً و یا از روی سهل‌انگاری سوء‌مدیریت شده باشد و تلاش‌هایی که در زمان گزارش، صرفا از اهداف استراتژیک دور مانده‌اند، را نادیده گرفته باشد.»
نوشته: نک والش | منبع: سی‌ان‌ان | برگردان: ا. عبیدی
