اولین فروپاشی بزرگ اقتصادی ثبت شده در تاریخ در برهه زمانی 218-202 قبل از میلاد رخ داد، زمانی که امپراتوری روم پس از جنگ دوم پونیک با مشکلات مالی مواجه شد که در نتیجه آن، ارزش ارزهای برنز و نقره کاهش یافت. همانطور که در ویدئوی بالا نشان داده شده است، فروپاشی اقتصادی به هزاران سال قبل از ما بر می‌گردد. درحالی‌که امروزه بسیاری از کشورها هنوز تأثیرات جدیدترین بحران‌های مالی جهانی را درک می‌کنند، مهم است تا توجه داشته باشیم که مشکلات اقتصادی تنها منحصر به امروز نیست، بلکه به برخی از قدیمی‌ترین تمدن‌ها نیز از اثر بحران اقتصادی فروپاشیدند یا با آن دست و پنجه نرم نمودند.

انواع بحران‌های اقتصادی

درحالی که هیچ‌گاه دو بحران دقیقاً یکسان نیستند اند، اما فروپاشی‌های اقتصادی را می‌توان به انواع زیر دسته‌بندی نمود:

بحران پولی (Fiscal Crisis): ناتوانی دولت در تامین مالی فعالیت‌های منظم خود؛

بحران اعتبار (Credit Crisis): کاهش در فراهمی و دسترسی عمومی به وام ها و استقراض؛

بحران مالی (Financial Crisis): ارزش موسسات مالی یا دارایی‌ها به طور ناگهانی کاهش می‌یابد؛

بحران ارز (Currency Crisis): تردید در مورد این‌که آیا بانک مرکزی یک کشور دارای ذخایر کافی برای حفظ نرخ ارز ثابت کشور است یا خیر؛

بحران اقتصادی (Economic Crisis): کشور رکود ناگهانی ناشی از یک بحران مالی را تجربه می‌کند؛

تورم فوق‌العاده (Hyperinflation): دوره تورم بسیار سریع که معمولاً به دلیل چاپ سریع پول ایجاد می‌شود؛

شوک جانبی عرضه (Supply Side Shock): رویداد غیرمنتظره‌ای که عرضه تولیدات را تغییر می‌دهد و منجر به تغییر ناگهانی قیمت‌ها می‌شود؛

حباب سوداگرانه (Speculative Bubble): افزایش ارزش دارایی در یک صنعت مشخص ناشی از انتظارات اغراق آمیز از رشد در آینده؛

سقوط بازار سهام (Stock Market Crash): کاهش ناگهانی قیمت سهام در بخش بزرگی از بازار

اولین فروپاشی که در امپراتوری روم در سال 202 قبل از میلاد رخ داد، آن را می‌توان بحران «سقوط ارز» طبقه بندی نمود. 235 سال بعد، امپراتوری روم یک بحران مالی را تجربه کرد که ناشی از کاهش قیمت زمین بود و در نتیجه بازپرداخت وام‌ها را برای وام‌گیرندگان مشکل ساخت. در نتیجه، وام های بهره از ثروتمندان کمیاب شد.

در زیر نگاهی به مواردی از هر یک از انواع بحران‌های داریم که در سطح جهانی یا در یک کشور مشخص رخ داده است.

بحران مالی: بحران بدهی اروپا که در سال 2009 آغاز شد و کشورهای یونان، پرتغال، ایرلند، اسپانیا و قبرس در بازپرداخت بدهی‌های دولتی خود با مشکل مواجه شدند.

بحران اعتبار: بحران 1763 در آمستردام با فروپاشی «Leendert Pieter de Neufville» آغاز شد و به آلمان و اسکاندیناوی گسترش یافت.

بحران اقتصادی: از سال 1050 تا 1100 میلادی، اروپا دچار افت اقتصادی شد که عمدتاً به دلیل تهاجمات بزرگ بود. این فروپاشی اقتصادی در قرن دوازدهم با نوآوری در کشاورزی و منسوجات به پایان رسید.

ابر تورم: از سال 235 تا 285 بعد از میلاد، امپراتوران در امپراتوری روم به جای کاهش بودجه نامطلوب، ارزش پول را کاهش دادند.

شوک جانبی عرضه: در سال 1970، کشورهای صنعتی بزرگ جهان وارد یک بحران انرژی شدند، کشورهایی که با کمبود قابل توجهی نفت، واقعی و تصور شده، و همچنین با قیمت‌های بالا مواجه بودند.

حباب سوداگرانه: پس از چندین سال رونق صنعت اینترنت، سهام در سال 1999 با شدت شروع به کاهش نمود که بر اقتصادهای بزرگ از جمله ایالات متحده، آلمان، بریتانیای کبیر و ایتالیا تأثیرات بزرگی گذاشت.

سقوط بازار سهام: سقوط وال استریت در سال 1929 یا سه شنبه سیاه، ویرانگرترین سقوط بازار سهام در تاریخ ایالات متحده بود.

نجات از سقوط و ورشکستگی

علیرغم تأثیرات ویرانگر در طول زمان، اقتصادها توانستند از فروپاشی‌های پیهم یا متعدد بهبود یابند. به‌عنوان مثال، امپراتوری روم در طول پنج قرن چندین بحران ارزی و تورم فوق العاده را تجربه کرد، درحالی‌که کشورهای مختلف در اروپا چندین بحران را در هزاره گذشته متحمل شده اند.

در زیر رده‌بندی از کشورهایی است که از بحران‌ها یک‌بار یا چندین بار نجات یافته اند.

• یک بحران: آفریقای جنوبی، اسرائیل، مکزیک، اندونزی
• دو بحران: هند، شیلی، تایلند، نیوزلند
• سه بحران: استرالیا، کانادا، جاپان، برازیل، اوکراین، لاتویا، استونیا، لیتوانی
• چهار بحران: آرژانتین، آندورا
• پنج بحران: چین، روسیه، رومانیا
• شش بحران: الجزایر، مراکش، لیبی، تونس، سوئد، نروژ
• هفت بحران: فنلاند
• هشت بحران: ایرلند
• نه بحران: مقدونیه، آلبانی، بوسنی و هرزگوین، ترکیه، بلغارستان، صربستان
• ده بحران: کرواسی، سوئیس، آلمان، کرواسی، قبرس، اسلوونی
• یازه بحران: اتریش، یونان، هلند
• سیزده بحران: اسپانیا، ایتالیا، پرتغال
• بیست و شش بحران: ایالات متحده

ایالات متحده با تنها ۲۳۹ سال عمرش به عنوان یک کشور یک‌پارچه، دو برابر کشورهای اسپانیا، ایتالیا و پرتغال که جوامع بسیار قدیمی‌تری هستند، بحران‌هایی را تجربه کرده است. این معادل تقریباً یک بحران در هر 9 سال است! با گذشت زمان، ایالات متحده یک چرخه اقتصادی «رونق به رکود (Boom-to-Bust)» را ایجاد کرد که با وحشت سال 1819 شروع شد، زمانی که رکود ناشی از ورشکستگی بانک‌ها بود. این چرخه‌ها با زمان و شدت تغییر می‌کنند. با توجه به قدرت اقتصاد ایالات متحده و پیچیدگی بازارهای سرمایه آن، ایالات متحده می‌تواند با تنظیم مؤثر سیاست در هنگام گسترش و انقباض اقتصاد، چرخه‌های کوتاه‌تر بحران‌ها را داشته باشد. بر اساس این نظریه چرخه، می‌توان انتظار داشت که فروپاشی اقتصادی بعدی ایالات متحده در سال 2025 اتفاق بیفتد، یا احتمالاً هم خیلی زودتر.

روال گذشته

زمانی که انقلاب صنعتی در قرن 18 و 19 میلادی در اروپا آغاز شد، زمان بین فروپاشی‌های اقتصادی به‌طور قابل توجهی کوتاه‌تر شد. به جای 100 تا 200 سال دوره بدون بحران، در قرن نوزدهم زمان میان وقوع دو بحران خیلی کوتاه‌تر شد، طوری‌که در هر دهه یک‌بر یک بحران رخ می‌داد. در حالی که مدت زمان بین فروپاشی‌ها متفاوت بوده است، بدیهی است که فروپاشی‌های اقتصادی نه تنها مکررتر، بلکه گسترده تر شده اند.

اولین نمونه از یک بحران جهانی در سراسر اروپا و ایالات متحده در سال های 1873-1879 تجربه شد که در آن چندین کشور یک رکود قیمت در سراسر جهان به نام «رکود طولانی» را تجربه کردند. بیش از صد سال بعد، بازارهای سهام در سراسر جهان در روز دوشنبه سیاه که از هانگ کانگ آغاز شد، سقوط کردند. پیشرفت در فناوری و ارتباطات راه دور دسترسی و هماهنگی بیشتری را بین کشورهای امروزی ایجاد کرده است. در نتیجه، اثرات موج دار رویدادها، چه خوب و چه بد، سریعتر گسترش می‌یابد و گاهی اجتناب ناپذیر هم می‌شوند.

منبع: هاومچ دات نت