اوکراین یکی از غنی‌ترین کشورهای اروپا از نظر منابع معدنی است و ذخایر فراوان آن در صنایع دفاعی، فناوری و انرژی نقش اساسی دارند. اما در میان درگیری‌های ژئوپلیتیکی بین روسیه و غرب، این منابع نه‌تنها به یک دارایی اقتصادی، بلکه به یک ابزار نفوذ استراتژیک تبدیل شده‌اند.
قرارداد نافرجام بین آمریکا و اوکراین
یک توافق مهم معدنی بین ایالات متحده و اوکراین که انتظار می‌رفت امضا شود، پس از یک دیدار پرتنش میان رئیس‌جمهور وقت آمریکا، دونالد ترامپ، و رئیس‌جمهور اوکراین، ولودیمیر زلنسکی، در کاخ سفید به تعویق افتاد.
این قرارداد تحت عنوان "صندوق سرمایه‌گذاری بازسازی" شامل "ذخایر مواد معدنی، هیدروکربن‌ها، نفت و گاز" بود. اما مهم‌تر از همه، دولت ترامپ علاقه ویژه‌ای به ذخایر عناصر نادر خاکی اوکراین نشان داده بود؛ عناصری که برای تولید محصولات پیشرفته، از جمله بلندگوها و هارد دیسک‌های کامپیوتری، حیاتی هستند.
ثروت معدنی دست‌نخورده اوکراین
اوکراین ادعا می‌کند که ذخایر معدنی این کشور ارزشی بالغ بر 15 تریلیون دالر دارد و این امر آن را به یکی از ثروتمندترین کشورهای معدنی اروپا تبدیل کرده است. این کشور دارای بزرگ‌ترین ذخایر لیتیوم، تیتانیوم و اورانیوم در اروپا است. برخی از عناصر کلیدی آن شامل:
- تیتانیوم – مورد استفاده در صنایع هوافضا و نظامی
- گرافیت – ماده‌ای اساسی برای تولید باتری
- لیتیوم – عنصری کلیدی در ساخت باتری‌های لیتیوم-یونی
- بریلیوم – مهم برای صنایع دفاعی و مخابراتی
- عناصر نادر خاکی – حیاتی برای صنایع الکترونیک، انرژی‌های تجدیدپذیر و دفاعی
بر اساس داده‌های سازمان زمین‌شناسی اوکراین، این کشور ۵٪ از منابع معدنی جهان را در اختیار دارد که شامل ۲۳ مورد از ۵۰ ماده معدنی حیاتی برای دولت ایالات متحده است.
| عنصر | ذخایر (تن) | تولید جهانی (%) |
|---|---|---|
| کربن | ۱۸,۶۰۰,۰۰۰ | ۴٪ |
| منگنز | ۱۴۰,۰۰۰,۰۰۰ | ۱.۶٪ |
| آهن | ۶,۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰ | ۱.۵٪ |
| بریلیوم | ۱۳,۹۰۰ | - |
| لیتیوم | محرم نگهداشته شده | - |
| تیتانیوم | محرم نگهداشته شده | ۷٪ |
| اورانیوم | محرم نگهداشته شده | ۲٪ |
ابعاد ژئوپلیتیکی و اقتصادی
دسترسی غرب به منابع معدنی اوکراین می‌تواند زنجیره تأمین آمریکا را تقویت کند و وابستگی به چین، که بر فرآوری عناصر نادر خاکی تسلط دارد، کاهش دهد. اما درگیری‌های جاری با روسیه، سرمایه‌گذاری و استخراج پایدار این منابع را به چالش کشیده است.
با توجه به نقش حیاتی این منابع در صنایع کلیدی، مشخص است که جنگ اوکراین نه‌تنها بر سر خاک و سیاست، بلکه بر سر دسترسی به ثروت‌های طبیعی است که می‌توانند تعادل قدرت را در جهان تغییر دهند.
