نیم نگاهی به منابع طبیعی بکر افغانستان

تصور می‌رود که افغانستان منابع معدنی و فلزات گران‌بها با ارزش بیش از یک تریلیون دالر را در اختیار دارد اما برای استفاده از آن با چالش‌های زیادی روبرو است.

براساس گزارشی که توسط وزارت معادن و نفت افغانستان منتشر شده است، در اعماق زمین یکی از فقیرترین کشورهای جهان، به ارزش حداقل 1 تریلیون دالر منابع معدنی دست نخورده وجود دارد. این کشور 38 میلیون جمعیتی آسیای جنوبی بیش از 2.2 میلیارد تن سنگ آهن، 1.3 میلیارد تن سنگ مرمر و 1.4 میلیون تن مواد معدنی کمیاب دارد.

به گفته اسکات مونتگومری، زمین شناس که منابع افغانستان را بررسی و مطالعه کرده است، حداقل هفت تا ده سال نیاز هست تا معادن این کشور در مقیاس بزرگ توسعه یابند تا به منبع اصلی درآمد برای کشور مبدل شوند.

اما نبود امنیت جامع، ضعف قوانین و فساد گسترده، مانع توسعه بخش معدن شده است.

چه چیزی زیر زمین نهفته است؟

در طول دهه های 1960 و 1970 اتحاد جماهیر شوروی و متحدان اروپای شرقی آن بررسی‌های گسترده‌ای از منابع زیرزمینی افغانستان انجام دادند. با این حال، چندین دهه جنگ باعث شد بیشتر این منابع همچنان مدفون باقی ماندند.

در سال 2010، سازمان زمین‌شناسی ایالات متحده (USGS) و سازمان زمین‌شناسی افغانستان (AGS) جامع‌ترین بررسی زمین شناسی افغانستان را انجام دادند و 24 منطقه ویژه مورد علاقه را در 34 ولایت افغانستان شناسایی کردند.

مناطق مورد نظر در نقشه زیر رنگ‌آمیزی شده است. آن‌ها شامل: ذخایر ارزشمند فلزی (سبز)، ذخایر مصالح ساختمانی (زرد)، ذخایر معدنی صنعتی (بنفش) و مناطق دارای نفت و گاز (سرخ) می‌باشند.

فلزات با ارزش

آهن از جمله فراوان‌ترین فلزات ارزشمند افغانستان است. مجموع ذخایر سنگ آهن 2.2 میلیارد تن برآورد شده است که افغانستان را در بین 10 کشور برتر در زمینه استخراج آهن قرار می‌دهد.
معدن حاجیگک واقع در کوهستان بامیان، در 130 کیلومتری غرب کابل، دارای بزرگترین ذخایر سنگ آهن در منطقه با 1.7 میلیارد تن سنگ معدنی با عیار بالا و 63-69 درصد آهن است.

برای مشخصتر ساختن این موضوع، می‌توان از 2.2 میلیارد تن سنگ آهن برای ساخت حداقل 200.000 نسخه کپی از برج ایفل پاریس استفاده کرد – (بنای یادبودی که ارتفاع آن 324 متر (1063 فوت) است و از 7300 تن آهن در سال 1889 ساخته شده است.)

همچنین تخمین زده می‌شود که این کشور دارای 183 میلیون تن ذخایر آلومینیوم است که عمدتاً در ولایت‌های بدخشان و قندهار یافت می‌شود. سبک‌ترین فلز، پس از آهن، دومین فلز پرکاربرد در جهان است.

همچنین برآورد می‌شود که 2698 کیلوگرم ذخایر طلا در دو کمربند اصلی طلای افغانستان وجود دارد: در جنوب غرب بدخشان تا تخار و جنوب غرب غزنی تا زابل. با این مقدار طلا می‌توان حداقل 300 هزار سکه پوند طلا، هر کدام به وزن هشت گرام ضرب نمود.

مصالح ساختمانی

افغانستان هشتمین کشور کوهستانی جهان است که دسترسی به بسیاری از مناطق آن، دشوار است. هیمالیای هندوکش شمال شرق این کشور محصور در خشکی را در بر گرفته است و حاوی مواد معدنی و سنگهای مختلف از جمله مرمر، سنگ آهک و ماسه سنگ است که به‌شکل گسترده در تعمیرات بکار برده می‌شوند.

سنگ مرمر یک سنگ همه کاره است که معمولاً در معماری و مجسمه سازی بکار برده می‌شود. این کشور 1.3 میلیارد تن سنگ ساختمانی زیبا دارد که از سنگ مرمر کافی برای ساخت 13000 بنای یادبود واشنگتن برخوردار است – (بنای در شهر واشنگتن دی‌سی با ارتفاع 169 متر و عرض 17 متر). ولایت ننگرهار که هم مرز با پاکستان است به دلیل سنگ مرمر اونیکس صورتی که از پرمخاطب‌ترین نوع سنگ مرمر در منطقه است، مشهور می‌باشد.

سنگ آهک و ماسه سنگ انواع متداول سنگ‌های رسوبی اند که به‌شکل گسترده در ساختمان‌سازی استفاده می‌شوند. سنگ آهک بخش ضروری سیمان (سیمیت) است و جزء اصلی محصولات خانگی مانند خمیر (کریم) دندان و رنگ نیز می‌باشد.

تخمین زده می‌شود که افغانستان حداقل 500 میلیون تن سنگ آهک دارد که عمدتاً در ولایت‌های بدخشان، هرات و بغلان یافت می‌شود.

مواد معدنی صنعتی

افغانستان از لحاظ تاریخی یکی از برترین منابع جهان برای لاجورد، زمرد و یاقوت سرخ بوده است. بیشتر این نوع سنگ‌های قیمتی در بخش‌های شمال شرقی این کشور یافت می‌شوند.
افغانستان دارای 1.4 میلیون تن مواد معدنی خاکی کمیاب از جمله لیتیوم (مورد استفاده در باتری‌ها)، اورانیوم (مورد استفاده برای سوخت هسته‌ای) و بسیاری دیگر است. یکی از بزرگترین ذخایر مواد معدنی خاکی کمیاب را می‌توان در ولسوالی خانشین ولایت هلمند یافت.

این کشور همچنین دارای 152 میلیون تن باریت است، یک ماده معدنی بی‌رنگ که معمولاً در صنعت حفاری نفت و گاز بکار می‌رود.

شرکای تجاری و صادرات

براساس گزارش رصدخانه پیچیدگی‌های اقتصادی (OEC)، کل صادرات افغانستان در سال 2019 به 2.24 میلیارد دالر می‌رسید، که سه دسته برتر آن عبارت اند از:

• فلزات گران‌بها، سنگ‌های بیش‌قیمت و جواهرات: 45 درصد (1 میلیارد دالر)
• میوه و آجیل (میوه خشک)، پوست مرکبات: 24 درصد (538 میلیون دالر)
• سبزیجات، ریشهها و غده‌های خاص: 8 درصد (177 میلیون دالر)

در سال 2019 افغانستان بیش از 90 درصد محصولات خود را تنها به سه کشور - 45 درصد به امارات متحده عربی، 24 درصد به پاکستان و 22 درصد به هند صادر کرده است.

از زمان تصرف طالبان بر این کشور در 15 اگست 2021، کشورهای غربی پرداخت کمک‌های خود به این کشور را متوقف و یا هم کاملاً محدود کردند.

بتاریخ 2 سپتامبر 2021، طالبان گفتند که این گروه در گام نخست به تامین مالی از چین متکی خواهند بود که پیشاپیش چندین قرارداد درازمدت معدن‌کاری را درین کشور در اختیار دارد.